Prirodno i kulturno bogatstvo Doline Pčinje pod zaštitom države - Predlogom nove Uredbe područje se predaje na upravljanje Srpskoj pravoslavnoj crkvi

Reka Pčinja je jedna od "najsiromašnijih" pritoka Vardara. Na ovom mestu, uprkos odustvu bogatstva hidropotencijala, priroda kao da je napravila kompenzaciju. Bogata i retka flora koja predstavlja mešavinu kontinentalne Srbije i mediteranske Makedonije, specifični geološki sloj uklještenog meandra, bogatstvo životinskog sveta gde se procenenjuje da ima oko 170 vrsta ptica, koje pruža jedino stanište za grčku kornjaču i dve vrste zmija, šilac i četvoroprugasti smuk, čine dovoljno elemenata da ovo područje bude pod zaštitom države. Uz bogatstvo prirode, očuvana arhaična sela koja čuvaju sećanje na narodnu kulturu i običaje doprinose i socijalnoj vrednosti ovog fasinantnog prostora na jugu Srbije.

Ministarstvo zaštite životne sredine je nedavno objavilo javni uvid o nacrtu Uredbe o proglašenju i studiji zaštite predela izuzetnih odlika Dolina Pčinje kojom se prostor od 4.228 hektara na teriotriji opštine Bujanovac i Trgovište stavlja pod zaštitu države.

Predlog uredbe sadrži 18 članova u kojima su definisana područja zaštite, pravila izgradnje i izvođenja radova, i pravila izrade planskih dokumenata za čitavo područje.

Predlogom se u članu 4. definišu tri režima zaštite. Režim trećeg stepena obuhvata površinu od 2.397 hektara gde nema lokaliteta pod prvim i drugim stepenom zaštite. Režim drugog stepena zaštite predviđen je za prostor od oko 1.607 hekata gde se nalaze lokaliteti Starac-Uzovo, Mačište-Vučetrlište, Isposnica, Voganske-Mala Reka. Na teritoriji gde se nalaze lokaliteti Kozjak i Preslop koja obuhvata površinu od oko 222 hekta biće uspostavljen režim prvog stepena zaštite.

Uredbom se dalje predviđa zabrana radova u zoni koja je pod režimom zaštite prvog i drugog stepena. U zoni drugog stepena zaštite dozvoljeno je jedino izvoditi radove na sanaciji šuma, očuvanju biodiverziteta, hitnih intervencija koji doprinose očuvanju prirode. Predviđa se zabrana izgradnja vikendica, turističkih sadržaja, i drugih objekata koji narušavaju prirodnu celinu. U zoni prvog stepena zaštite pravila su još strožija. Zabranjena je svaka vrsta radova osim naučnih istraživanja sa ciljem očuvanja i povećanje populacije bogate flore i faune.

Jedino područje gde će biti dozvoljeni radovi, u ograničenom obimu, je zona pod režimom trećeg stepena zaštite.

Tu su predviđeni radovi na aktivnoj zaštiti područja Doline Pčinje koji uključuju restauraciju, revitalizaciju prostora, unapređenje seoskih domaćinstava i gazdinstava, obnovu kulturno-istorijskog nasleđa i tradicionalnih građevina sa ciljem stvaranja bogate turističke ponude. Sve ove radnje dozvoljene su uz očuvanje tradicionalnog načina života lokalnog stanovništva, njihovih delatnosti, starih zanata, uz ograničeno korišćenje prirodnih resursa.

Površina od preko hiljade hektara delom se nalazi u vlasništvu države, privatnih lica, a Srpska pravslavna crkva ovde ima 839 hektara zemlje. Manastir Prohor Pčinjski, izuzetno vredno arhitektonsko i kulturno zdanje koje je u 11. veku podigao vizantijski car Roman Diogen, nalazi se na obroncima planine Kozjak, prostoru koje je pod prvim stepenom zaštite.

Predlogom Uredbe je u članu 8 upravljanje predelom od izuzetnih odlika povereno Srpskoj pravoslavnoj crkvi, odnosno Eparhiji Vranjskoj. Eparhija u skladu sa višim pravnim aktima ima obavezu da obeleži područje, organizuje čuvarsku službu, donese akt o unutrašnjem redu i izradi plan upravljanja. Tu je definisana i obaveza o redovnom vođenju evidencije o ljudskim i prirodnim aktivnostima i sprovođenu režima zaštite na prostoru koje joj je povereno na upravljanje.

U završnom delu Uredbe predviđeno je da svi budući planovi koji se odnose na upravljanje turizmom, poljoprivredom, lovnim i ribljim fondom, budu usklađeni sa prostornim planom Republike Srbije.

Javni uvid u predlog Uredbe traje do 5. januara 2022. godine.